De vrije markteconomie zoals wij die kennen is in verval en sleurt de democratie mee de afgrond in. Dat is één van de conclusies die we kunnen trekken uit het boek ‘The invisible hand?’ van Bas van Bavel, Hoogleraar Transities van Economie en Samenleving aan de UU. In deze aflevering van New Democracy vertelt Van Bavel over zijn onderzoek naar de levenscyclus van verschillende vrije markteconomieën in de menselijke geschiedenis. In een gesprek met Ewald Engelen, John Grin en Eef Spronck kijken we ook naar de voorwaarden voor een nieuwe economie voor een nieuwe democratie, en de rol die de Stadmakersbeweging daarin speelt.
Ondergang van economie en democratie
De cyclus die vrije markteconomieën ondergaan en waarin ze hun eigen graf graven, komt volgens Van Bavel voort uit het feit dat niet alleen de output van economische activiteiten (producten en diensten), maar ook de input ervan (land, natuurlijke grondstoffen, arbeid en kapitaal) onderworpen zijn aan de logica van de markt. Dit zorgt ervoor dat er een accumulatie en monopolisering van deze bouwstenen van de economie plaats vindt bij een elite, die daarmee steeds invloedrijker en machtiger wordt. Zelfs in die mate dat het in staat is die input aan de maatschappelijke economie te onttrekken om er nieuwe economieën mee op te bouwen, zoals financiële en speculatieve markten. Dat resulteert niet alleen in de toename van ongelijkheid en de afname van de welvaart voor grote delen van de samenleving, het maakt die samenleving ook steeds onmachtiger om zelf politieke keuzes te maken. De elite die in een vrije markteconomie ontstaat krijgt langzaam maar zeker die samenleving in een economische, politieke en sociale wurggreep.
Hoe staan we er vandaag voor?
In het eerste deel van de avond neemt Bas van Bavel ons aan de hand mee langs de bevindingen en conclusies van zijn onderzoek en de implicatie ervan voor de democratie. Daarbij hebben we uiteraard specifieke aandacht voor de vrije markteconomie van vandaag. In welke fase bevinden we ons nu? In hoeverre is de huidige tijd en cyclus vergelijkbaar met het verleden en wat kunnen of moeten we daarvan leren? De antwoorden op die vragen zullen bij velen een behoefte los maken om in actie te komen? Wat kunnen we doen om het tij te keren?
Er is tomeloze ambitie en inzet te vinden bij nieuwe partijen zoals energiecoöperaties, zorgdorpen, zelfbouwers en circulaire economie initiatieven.
Is er een uitweg?
Een kant en klaar idee daarvoor zullen we vanavond niet verzinnen, maar we gaan wel onderzoeken wat de voorwaarden of ontwerpprincipes daarvoor zijn. Volgens Van Bavel begint dat bij een andere manier om de verdeling van en het eigenaarschap over de bouwstenen van de economie te organiseren. Nieuwe (herontdekte) modellen en initiatieven zoals coöperatieven, associaties, unies en commons dragen die belofte in zich, maar Van Bavel is kritisch. Er is tomeloze ambitie en inzet te vinden bij nieuwe partijen zoals energiecoöperaties, zorgdorpen, zelfbouwers en circulaire economie initiatieven. Met hun innovatieve concepten en andere manier van werken creëren ze kansen en openingen voor verandering, maar herkennen en erkennen deze nieuwe groepen de fundamentele en radicale economische transitie? En belangrijker, incorporeren ze die in hun initiatieven? Bouwen ze daadwerkelijk aan nieuwe structuren waarin de verdeling van en het eigenaarschap over land, natuurlijke grondstoffen, arbeid en kapitaal anders ingericht zijn? Bas van Bavel gaat hierover in gesprek met Ewald Engelen, John Grin en Eef Spronck.
Gasten:
- Bas van Bavel
Hoogleraar Transities van Economie en Samenleving, Universiteit Utrecht - Ewald Engelen is hoogleraar financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam en stond samen met Marianne Thieme aan de basis van Plan B, het idee van een radicale omslag in economie en politiek. Hoe ziet die andere economie eruit en op welke manier verhoudt die zich tot de democratie?
- John Grin is hoogleraar beleidswetenschappen en systeeminnovatie aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in transitiewetenschap. Met hem gaan we in op de veranderkracht van experimentele initiatieven en reflecteren we op de aard van die verandering.
- Eef Spronck is oprichter en bestuurslid van TwentyOne Coop. Daarmee werkt ze aan coöperatieve circulaire inclusieve stedelijke en regionale gebiedsontwikkeling in Nederland, Europa en opkomende landen. Zij combineert stedelijke opgaven met stedelijke planning, het bouwen van een lokaal netwerk en multistakeholder aanpak, versterking van de lokale economie en lokaal ondernemerschap, businessdevelopment, value engineering en financiering. Eef is aangesloten bij het netwerk van De Coöperatieve Samenleving.
Meer informatie
Locatie:
Pakhuis de Zwijger, Grote zaal
Piet Heinkade 179
1019 HC Amsterdam
Toegang gratis, aanmelden via Pakhuis de Zwijger.
