De bestuurder, de projectleider en de inwoner, het zijn drie belangrijke belanghebbende in het participatieproces. Tijdens het DiA Netwerkevenement Digitale participatie vertelden drie sprekers elk vanuit één van deze perspectieven over hun praktijkervaringen tijdens de coronacrisis. Het perspectief van de projectleider werd gedeeld door Nephtis Brandsma, productowner digitale democratie bij de gemeente Groningen. Sjoukje Alta, Stedelijk directeur cluster Gebiedsgericht Werken en Stadsbeheer bij de gemeente Amsterdam vertelde hoe digitale participatie een plek op de politieke agenda heeft gekregen. En Mara van Waveren, directeur bij Lobby Lokaal, vertelde over de ervaringen van inwoners.
Perspectief van de projectleider
Door de coronacrisis konden veel participatietrajecten die fysiek zouden plaatsvinden niet meer doorgaan. Nepthis Brandsma heeft als productowner digitale democratie bij de gemeente groningen veel ervaring opgedaan met hoe zij collega’s in de ambtelijke organisatie goed kan ondersteunen bij het maken van de omslag van offline naar online participatie. Brandsma maakt deel uit van team Stem van Groningen. Dit digitale participatieplatform is gebaseerd op de open source tool Consul. Het team van Brandsma ondersteunt collega’s die vragen hebben over digitale participatie. Dit deden ze al voor de COVID-19 pandemie en deze ervaring werkte in het voordeel om collega’s beter te kunnen ondersteunen.
Tijdens de coronatijd ontving het team enorm veel vragen van collega’s. Om inzicht te krijgen in de behoeften is er een enquête uitgezet in de organisatie. Hierin werd gevraagd wat collega’s wilden doen en wat zij daarvoor nodig hadden. Daar kwam een mix uit van het organiseren van inspraakmomenten en participatieve trajecten. Brandsma en haar team zijn vervolgens in mini-clubjes collega’s gaan helpen.
Manieren om collega’s te ondersteunen
Een belangrijke functie van het team is om collega’s te ondersteunen bij het uitdenken van het digitale participatieproject. Op een website kan je niet improviseren zoals dat op een inspreek avond wel kan. Daarom moet het proces van tevoren goed worden uitgedacht. Brandsma adviseert collega’s daarom duidelijk te krijgen wat er van bewoners gevraagd wordt. Het team denkt mee om de participatieve momenten in het proces te lokaliseren. Ze doen dit aan de hand van vragen als: ‘Wat is de impact van burgers op jouw product?’ En: ‘Welke belofte doe je aan burgers?’ En: ‘Wat verandert er aan het traject als gevolg van de input van bewoners.’ Op basis van de antwoorden op deze vragen kan worden gekozen om wel of niet een online participatieproces te starten.
Perspectief van de bestuurder
Een belangrijke vraag is of digitale participatie een (grotere) plek op de politieke agenda heeft gekregen vanwege corona. In de gemeente Amsterdam, waar Sjoukje Alta als stedelijk directeur werkt, is dat wel het geval. Tijdens de coronacrisis kwamen veel Amsterdammers met initiatieven om elkaar te helpen. Het bestuur wilde dit zichtbaar maken zodat de initiatieven zo veel mogelijk Amsterdammers zouden bereiken. Daarom werd WijAmsterdam: platform voor Amsterdamse helden en initiatieven gelanceerd. De gemeente wilde al langer zoiets opzetten maar door corona is dat proces versneld.
Het platform van de gemeente vervulde op succesvolle wijze een netwerkfunctie om bestaand initiatieven zichtbaarder te maken. Er staan meer dan 500 initiatieven op die ongeveer 2,5 miljoen keer hulpbehoevende Amsterdammers hebben bereikt. Met de komst van het platform is een basis gelegd. Nu is de vraag wat er voor een vervolg eraan kan worden gegeven. Het doel is om het platform bij te laten dragen aan de complexe vraagstukken die in de stad spelen. Daarbij speelt ook de vraag over het eigenaarschap van het platform. In de huidige opzet is de gemeente host voor burgerinitiatieven, maar niet de initiatiefnemer. De vraag is hoe ook andere vormen van participatie via het platform gefaciliteerd kunnen worden en het een gezamenlijke bron van informatie kan worden. Hierin ligt de uitdaging om het eigenaarschap over het platform te laten groeien onder verschillende wijken en communities.
Perspectief van de inwoner
Stichting Lobby Lokaal zet zich in om lobbyen toegankelijk te maken voor lokale initiatieven met weinig (sociaal) kapitaal. Lobby Lokaal heeft een klein onderzoek verricht om te peilen hoe mensen inspraak in de gemeenteraad ervaren tijdens de lockdown. Vragen die in dit onderzoek centraal staan, zijn: ‘Hoe is het inspraakproces verandert door corona?’ En: ‘waar moet je als gemeente aandacht aan besteden nu initiatieven zich niet fysiek kunnen organiseren of protesteren?’ Directeur Mara van Waveren vertelt dat de reacties van respondenten
Stichting Lobby Lokaal zet zich in om lobbyen toegankelijk te maken voor lokale initiatieven met weinig (sociaal) kapitaal. Directeur Mara van Waveren ging in op twee vragen: ‘Hoe is het inspraakproces verandert door corona?’ En: ‘waar moet je als gemeente aandacht aan besteden nu initiatieven zich niet fysiek kunnen organiseren of protesteren?’ Lobby Lokaal heeft een klein onderzoek verricht om te peilen hoe mensen inspraak in de gemeenteraad ervaren tijdens de lockdown. De reacties van de respondenten laten zien dat er grote verschillen zijn tussen gemeenten. In sommige werd al snel overgestapt op digitale mogelijkheden om in te spreken. In andere gemeenten gebeurde dat juist heel laat. Daarbij waren grote gemeenten vaak langzamer dan kleine.
Van Waveren noemt een aantal aandachtspunten voor gemeenten:
– Informeel contact wordt bijna onmogelijk in een digitale context. Zoals even blijven hangen op een bijeenkomst om een ambtenaar aan te spreken.
– Beleidsmakers, politici en media zijn niet bereikbaar in digitale tijdperk. In plaats van een vast telefoonnummer, gebruiken ambtenaren in coronatijd hun eigen mobiele telefoonnummer dat niet gedeeld kan worden.
– Onderzoeken naar digitale participatie worden bijna uitsluitend uitgevoerd onder ambtenaren. Inwoners en politici worden op die manier niet in de onderzoeken meegenomen.
– De ‘rebellie’ van burgerparticipatie wordt onmogelijk gemaakt door de digitale overstap. In een raadszaal kan iemand van de tribune iets schreeuwen. In een zoom meeting wordt die persoon met de mute button monddood gemaakt.
– De zwaarte van het onderwerp bepaald of de overstap naar digitaal gewenst is. Emotioneel zware onderwerpen worden liever niet digitaal besproken.
Dit zijn de uitkomsten van het DiA Netwerkevenement dat plaats vond op 23 maart 2021, georganiseerd door DiA en Netwerk Democratie. Lees hier het blog over het plenaire gedeelte. Elk kwartaal vindt er een netwerkevenement Digitale participatie plaats. Het volgende evenement zal plaatsvinden in mei. Aankondigingen verschijnen op de lokale-democratie.nl en netdem.nl websites.
Meer informatie?
Lees meer over het digitale participatieplatform Consul.
Ondersteuning vanuit Democratie in Actie
Democratie in Actie ondersteunt gemeenten bij het ontwerpen van een toegankelijk digitaal participatieproces.
Bekijk de themapagina Digitale participatie.
Word lid van de community Digitale participatie.
Beeld: Chloe Evans on Unsplash.
