Meis Broeders is Beleidsadviseur bij de gemeente Goeree-Overflakkee. De gemeente was al intensief bezig met participatie. Door de corona-epidemie werd het digitale aspect daarvan plotseling urgent. In dit interview vertelt Broeders over digitale participatie en de deelname aan de Provinciedeal Zuid-Holland. Tijdens de Provinciedeal, georganiseerd door de provincie Zuid-Holland en Democratie in Actie, werd kennis uitgewisseld over digitale participatie. Hierbij lag de focus op het open source participatieplatform OpenStad.
Waarom wil de gemeente Goeree-Overflakkee aan de slag met digitale participatie?
Participatie vinden we belangrijk. Onlangs hebben we de beleidsnota Maatschappelijke Participatie opgesteld. Daarin hebben we systematisch uiteengezet hoe om te gaan met overheids- en burgerparticipatie. Burgers voelen meer behoefte om een bijdrage te leveren aan de opgaven waar we als samenleving voor staan. En daar willen we als gemeente de ruimte voor bieden. Hoeveel ruimte er is voor burgerparticipatie wisselt per beleidsonderwerp. We hebben een systematiek ontwikkeld waarmee we aan de voorkant kunnen bepalen welke ruimte er ligt voor participatie. Op basis daarvan kunnen we de juiste processen inrichten. We hebben ook in kaart gebracht welke tools we kunnen inzetten. Maar daarbij lag de focus voornamelijk op fysieke tools.
Er waren wel een paar digitale tools maar over het algemeen was er binnen de organisatie niet zo veel bekend over digitale participatie. Dat maakte dat er geen grote bereidheid was om er mee aan de slag te gaan. Er was te veel onwetendheid. Toen kwam corona in maart 2020 en was het crisis draaien. Alle participatieprojecten kwamen acuut stil te liggen. Eind mei begon alles weer een beetje te lopen. Toen zijn we gaan nadenken over hoe we participatietrajecten moeten insteken. We zijn gaan kijken naar de beschikbaarheid van online middelen. Onze stap naar digitale participatie was dus een beetje noodgedwongen. Maar dat wil niet zeggen dat we er niet blij mee zijn. Het heeft het proces versneld om van onwetendheid naar onderzoekend te komen. En dat is alleen maar hartstikke goed!
Waarom is besloten mee te doen aan de Provinciedeal?
Ik had al goed contact met de provincie Zuid-Holland vanwege de beleidsnota Maatschappelijke Participatie. We hebben besproken hoe de provincie tegen het onderwerp aankijkt en wat zij daarover hebben liggen. Daar hoorde ik dat de Provinciedeal Digitale participatie werd opgezet. Ik vond het een goed idee en zag wel mogelijkheden. Maar de rest van de organisatie was nog niet overtuigd en ik kon de kansen niet goed benoemen. Maar toen kwam de tweede coronagolf en moesten we wel. Alle participatieprojecten lagen stil en dat had een grote impact op de ontwikkelingen. Er was de dreiging van een tweede lockdown en we konden niet weer alles stilleggen. In het kennismakingsgesprek met verschillende interne projectleiders werd er gesproken over de mogelijkheden van OpenStad. Het bleek dat we makkelijk konden aanhaken om te zien of OpenStad voor ons van toegevoegde waarde zou zijn. Medio oktober ging de Provinciedeal van start. Net toen de tweede corona golf inzette.
Veel deelnemers aan de Provinciedeal doen een pilot project. Hebben jullie dat ook gedaan?
In eerste instantie kwamen we om te snuffelen. We wilden kritisch kijken of OpenStad iets voor ons is. We hebben ook naar alternatieven gekeken om te zien wat het beste bij ons past. Je moet oppassen dat je niet verkeerd om redeneert. Zo van, deze tool is beschikbaar dus laten we die gebruiken. Maar we zagen dat OpenStad voor ons wel degelijk mogelijkheden biedt. We hebben er voor gekozen het in te zetten voor projecten rondom klimaatverandering en energie. We zijn nu vol in de voorbereiding met het opzetten van de Keuzewijzer. In april en mei zal dit worden uitgezet.
Er zijn rondom klimaat en energie drie grote trajecten die bij de gemeenten zijn neergelegd. De Regionale Energiestrategie (RES) die gaat over alternatieve vormen van energieopwekking. De Regionale Adaptatiestrategie (RAS) die gaat over aanpassingen aan de gevolgen van klimaatverandering. En de Transitievisie Warmte over de transitie naar een aardgasvrije warmtevoorziening. In onze gemeente hebben we deze trajecten bij elkaar gebracht onder de noemer Klimaatkrachtig Goeree-Overflakkee. We gaan met inwoners in gesprek over hoe zij willen dat we als gemeente klimaatkrachtig worden. Dat doen we op verschillende manieren, online en fysiek (als dat weer kan). OpenStad is daarbij één van de tools die we inzetten.
Aan de hand van de Keuzewijzer willen we inwoners laten nadenken: ‘Hoeveel ben ik bereid te investeren om mijn gemeente klimaatkrachtig te maken?’ Denk bijvoorbeeld aan het isoleren van je huis. Als een groot deel van de inwoners niet bereid is te investeren, dan wordt de opgave moeilijker.
Het is een ingewikkelde vraag en dat maakt het wel spannend. Snappen mensen waar ze tussen kiezen? Snappen ze dat als ze niet willen investeren er dan bijvoorbeeld meer zonneparken moeten worden gebouwd? Je moet de juiste vragen verzinnen om het vraagstuk voor inwoners inzichtelijk te maken. Daar ligt een uitdaging. We willen kijken of we inwoners kunnen mobiliseren en hen tot nadenken kunnen aanzetten.
Tegen welke obstakels lopen jullie aan?
Er zijn twee dingen die er uit springen. De eerste is dat het ingewikkeld is om de juiste vragen te stellen aan inwoners. Dat heeft ook met het onderwerp te maken. Duurzaamheid in 2050 is een ver van mijn bed show. Hoe ga je mensen meekrijgen om daarin te participeren en zich verantwoordelijk te voelen voor dit vraagstuk?
Het tweede gaat over de interne organisatie. Wat is er nodig om de juiste ondersteuning te vinden? We gaan met een kerngerichte aanpak werken. Dat betekent dat we per dorp een plan willen opstellen. Dat zijn veertien dorpen en dus veertien webpagina’s van OpenStad. De vraag in de organisatie is dan wie gaat die pagina’s beheren. Daar moet je van te voren over nadenken. Je keuzes hebben impact op mensen en het budget.
Wat is er leuk aan digitaal participeren?
Het mooie is dat je bereik veel groter is. Mensen kunnen meedoen op het moment dat het hen uitkomt. Je hoeft niet meer op een bepaald tijdstip naar die informatieavond te gaan. Daarbij is het laagdrempelig en is de periode waarin inwoners kunnen deelnemen langer. Daardoor heb je een groter bereik om meningen op te halen. Het past heel erg bij deze tijd waarin je snel kunt reageren op een moment dat jou uitkomt.
Heeft de Leerkring een meerwaarde?
Wij hebben zeker wat aan de Leerkring gehad. Voor ons was starten met digitale participatie wel een zoektocht. De ervaringen van andere gemeenten zijn daarom erg leerzaam. Je ziet dat iedereen een worsteling doormaakt en dan weet je dat je niet alleen bent. Je kunt leren van de anderen en elkaar verder helpen. Je kunt je laten inspireren door de anderen over wat er allemaal kan.
De praktische bijeenkomst waarin we met het CMS aan de slag gingen was ook nuttig. Dan kun je gewoon dingen gaan uitproberen. OpenStad is goed vormgegeven. Tijdens de Leerkring leer je wat er allemaal mogelijk is en hoe breed je het kunt trekken.
De individuele ondersteuningsuren waren nuttig om de vaart er in te houden. Het helpt om concreet door te pakken en niet in de onderzoeksfase te blijven hangen. Jochem de Groot, de participatieadviseur die de ondersteuningsuren leidt, stelt goede vragen. Daardoor ga je je participatieproces grondiger doordenken. Hij bracht ons ook in contact met andere mensen die bepaalde kennis hebben. Die hielpen ons ook door het stellen van goede vragen. Daardoor kom je sneller op het punt waar je uit wilt komen.
Wat vinden jullie van OpenStad?
OpenStad is een mooie tool met veel mogelijkheden. Het is een laagdrempelige manier om op verschillende manieren met burgers in gesprek te gaan en hen uit te nodigen mee te denken en mee te doen. Het CMS is relatief handig om mee te werken en gebruiksvriendelijk. Ik kijk uit naar het moment dat de OpenStad pagina zal worden gelanceerd. Ik ben nieuwsgierig naar wat het los gaat maken en op welke manieren inwoners gaan participeren. Ik heb er hoge verwachtingen van, ik hoop dat het aanslaat.
Daarna wil ik kijken of we een OpenStad project in het sociale domein kunnen vormgeven. OpenStad is meer gericht op het fysieke domein met kaarten en budgetten. Vragen in het sociale domein zijn zachter van aard. In onze gemeente is verslavingsproblematiek een onderwerp dat hoog op de politieke agenda staat. We werken aan een integrale aanpak op het thema verslaving. Ik wil een participatief proces opzetten om daar met inwoners over in gesprek te gaan. In welke mate ondervinden zij hinder van drugsgebruik en tegen welke problemen lopen ze aan? Ik ben benieuwd of OpenStad ook buiten het fysieke domein kan worden ingezet.
Beeld: Battenoord, Goeree-Overflakkee. Door: Roel van Deursen, licentie: Creative Commons BY 2.0.
