Onderzoeker Steven Blok van adviesbureau Berenschot voerde in de zomer van 2020 onderzoek uit naar participatie in coronatijd. Een van de doelen van het onderzoek was om in kaart te brengen aan welke typen ondersteuning gemeenten behoefte hebben. Tijdens het DiA Netwerkevenement Digitale participatie deelde Blok zijn belangrijkste conclusies. Jeroen Bruijns, programmaleider digitale democratie bij Democratie in Actie, vertelde aansluitend welke ondersteuningsmaterialen en programma’s het afgelopen jaar zijn ingezet voor lokale overheden.
Trends in de eerste fase van de coronacrisis
Er zijn nauwelijks projecten volledig stil komen te liggen als gevolg van de COVID-19 pandemie. Wel gingen veel lokale overheden over tot het prioriteren van projecten. Daarbij werden bijvoorbeeld complexe projecten uitgesteld en minder complexe projecten ‘coronaproof’ georganiseerd. Maatregelen die werden getroffen waren bijvoorbeeld bijeenkomsten limiteren tot maximaal 30 deelnemers en het inrichten van online inspraakmogelijkheden. Dat is een belangrijke conclusie uit het rapport Participatie en inspraak in coronatijd, geschreven in opdracht van DiA.
Knelpunten
Het onderzoek vond plaats in de eerste maanden van de coronacrisis. In hoeverre lokale overheden meer routine kregen in het organiseren van participatie naarmate de crisis langer duurde, is daarom niet in het onderzoek meegenomen. In die eerste fase ervoeren gemeenten veel knelpunten. Ze waren op zoek naar duidelijkheid over bijvoorbeeld welke digitale applicaties mochten worden ingezet en hoe de veiligheid van videogesprekken geborgd kan worden. Een vraag die veel naar voren kwam is in hoeverre de usual suspects nog konden deelnemen aan participatieprocessen.
Nieuwe doelgroepen
Uit het onderzoek blijkt dat er geen grote afname is van het aantal burgers dat deelneemt aan participatie uit de gebruikelijke doelgroepen. Wel zijn er nieuwe doelgroepen mee gaan doen. Met name jonge professionals met kinderen die het voor fysieke participatie vaak te druk hebben. Ook is het aantal jongeren dat deelneemt toegenomen. Deze trend is met name zichtbaar in grote gemeenten. Dit kan te maken hebben met de mate waarin grote gemeenten digitalisering hebben omarmd.
Vier ondersteuningsbehoeften
In het onderzoek worden vier behoeften aan ondersteuning geïdentificeerd bij gemeenten:
– Duidelijkheid over welke instrumenten geschikt zijn
– Een goede facilitering van zowel inwoners en medewerkers van gemeenten bij de inzet van digitale participatie op het gebied van financiën, kennis en techniek
– Kunnen leren van andere gemeenten door het delen van best practices
– Bredere ondersteuning bij het ontwerpen en onderhouden van digitale participatieprocessen
Ondersteuning vanuit Democratie in Actie
Afgelopen jaar zijn twee Provinciedeals van start gegaan in Zuid-Holland & Groningen onder begeleiding van Democratie in Actie. Jeroen Bruijns vertelt hoe deze provinciedeals experimenteerruimte aan lokale overheden om te oefenen met digitale participatieplatforms. Ze worden daarin ondersteund met gezamenlijke bijeenkomsten en individuele ondersteuningsuren. Inmiddels tonen ook andere provincies interesse in deze werkwijze waaronder Noord-Holland, Overijssel & Friesland.
Publieke samenwerking
Daarnaast zet Democratie in Actie in op de doorontwikkeling van publieke samenwerking op het gebied van digitale participatie. Daarbij wordt gewerkt met het principe open source, tenzij. Open source geniet de voorkeur omdat het gaat om democratische processen. Het transparante karakter van open source met zijn open broncode past daar goed bij omdat iedereen inzicht heeft in de werking van de tool. Kennis over closed source toepassingen wordt wel gedeeld in bijvoorbeeld webinars en handreikingen.
Modules op maat
Democratie in Actie zal verder gaan met het ontwikkelen van modules op maat. Zoals bijvoorbeeld voor de RES’en en de Omgevingswet. Ook zal worden gekeken naar digitale deliberatie en consensusdemocratie. Hiervoor wordt onder meer naar het Polis platform gekeken. In de aankomende periode zal er een focus liggen op blended-participatie: een combinatie van online en offline participatiemogelijkheden.
Dit zijn de uitkomsten van het DiA Netwerkevenement dat plaats vond op 23 maart 2021, georganiseerd door DiA en Netwerk Democratie. Lees hier het blog over het interactieve gedeelte. Elk kwartaal vindt er een netwerkevenement Digitale participatie plaats. Het volgende evenement zal plaatsvinden in mei. Aankondigingen verschijnen op de lokale-democratie.nl en netdem.nl websites.
Ondersteuning vanuit Democratie in Actie
Democratie in Actie ondersteunt gemeenten bij het ontwerpen van een toegankelijk digitaal participatieproces.
Bekijk de webinar: Aan de slag met digitale inspraak en participatie in coronatijd
Bekijk de themapagina Digitale participatie
Word lid van de community Digitale participatie
Beeld: Prachatai via Flickr creative commons licentie: BY_NC_ND 2.0
>> Lees verder in blog 2 ‘Drie perspectieven op digitale participatie in tijden van corona‘
