Op dinsdag 20 juni werd bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de derde bijeenkomst in het kader van het digitale democratietraject georganiseerd. In dit door BZK geïnitieerde traject werken Netwerk Democratie en Waag Society aan de “vertaling” van drie digitale participatietools.
De participatietools komen voort uit het EU D-CENT programma (Decentralised Citizens Engagement Technologies). D-CENT gebruikt alleen open source software, waardoor deze door iedereen gebruikt en verfijnd kan worden. Hierdoor ontstaan verschillende lokale varianten en vindt o.a. geen gecentraliseerde data-aggregatie plaats. Dit in tegenstelling tot veel commercieel ontwikkelde applicaties waarbij licenties voor gebruik en (het combineren van) gebruikersgegevens een bron van inkomsten vormen.
Lokale digitale democratie
In dit project staat de lokale democratie centraal, met gebruik van de tools kunnen overheden responsiever zijn en meer constructieve burgerbetrokkenheid realiseren. Eric Stokkink (afdelinghoofd Democratie) benadrukte in zijn openingswoord dat het ontwikkelen van digitale participatietools past bij het streven van BZK de democratie eigentijds en gedragen te laten zijn én bij het bevorderen van actief burgerschap.
Hierna volgde een presentatie van het Rathenau Instituut. Iris Korthagen en Ira van Keulen hebben op verzoek van het Europees Parlement 22 casussen vergeleken waarin met verschillende digitale instrumenten burgers zijn betrokken bij politiek en beleid. Het onderzoek heeft o.a. geresulteerd in zes aanbevelingen voor overheden die (voor het eerst) gebruik willen maken van een digitaal democratisch instrument. Publicatie van het onderzoek volgt na de zomer.
De digitale burgerbegroting
Hierna gingen we dieper in op de tool die nu – grotendeels – is vertaald en vanaf eind 2017 gebruikt kan worden voor budgetmonitoring en burgerbegroten. Gastspreker Miguel Arana Catania (de participatiedirecteur van Madrid) was gevraagd de aanwezigen te vertellen over zijn ervaringen met het digitale instrument ‘Consul’. Bewoners kunnen met gebruik van deze tool beleidsvoorstellen indienen, deze bediscussiëren en vervolgens de middelen verdelen om de populairste voorstellen uit te voeren.
Wereldwijd vinden in meer dan 1500 steden burgerbegrotingen plaats. Madrid is hierin één van de koplopers. Aldaar is in het afgelopen jaar met het gebruik van het platform Decide Madrid een bedrag van 100 miljoen (!) euro ingezet. Dankzij het benutten van hetgeen Miguel ‘collectieve intelligentie’ noemt komen vaak onverwachte ideeën bovendrijven die tevens op veel draagvlak kunnen rekenen. Ongeveer de helft van de voorstellen zijn gericht op ruimtelijke ordening op stads- dan wel wijkniveau. De andere helft beoogd echter (tot verassing van velen) de minderheidsbelangen van m.n. kwetsbare groepen te verwezenlijken, zoals recent het oprichten van beschermhuizen voor vrouwen die met huiselijk geweld te maken hebben. Volgens Miguel één van de vele voorbeelden van het feit dat bewoners gewetensvol en verantwoordelijk met de aan hen gedelegeerde taken omspringen.
Wederom was er sprake van een grote variëteit aan (vertegenwoordigers van) gemeenten en experts op het gebied van digitalisering en democratische participatie. De rest van middag stond in het teken van het gezamenlijk verkennen van de toepassingsmogelijkheden op lokaal niveau.
De bijeenkomst werd afgesloten met een panelgesprek waarin Suzanne van der Eerden (projectleider burgerbegroting Breda), Joop Hofman (participatieadviseur) en Ira van Keulen (Rathenau Instituut) zitting hadden. Deze experts gingen in op hoe het participatief begroten zich tot nu toe in Nederland heeft ontwikkeld en met de zaal in gesprek over de vraag: hoe deze processen ook online een succes kunnen worden? Uit het panelgesprek met de aanwezigen kwam duidelijk naar voren dat Nederland nog onderontwikkeld is op het gebied van online participatieplatforms. Het combineren van onze – wel sterk ontwikkelde – “offline” poldercultuur met laagdrempelige “online”-elementen, leek de zaal de juiste weg voorwaarts. Enkele gemeenten gaven aan een combinatie van beide te (willen) werken.
In november dit jaar lanceren BZK en VNG tijdens het festival lokale democratie de participatietools op een online platform. Ze zijn dan beschikbaar voor alle Nederlandse gemeenten. De lancering van de tools gaat gepaard met het verschijnen van een handreiking. Hierin staat de werking en ontwerpprincipes van de tools beschreven. Ook voorziet deze publicatie gemeenten van een stappenplan voor lokale toepassing.
Om de ontwikkeling van de lokale digitale democratie verder te stimuleren starten daarnaast in 2018 – in navolging van dit traject – één of meerdere proeftuinen waarin gemeenten aan daadwerkelijke implementatie kunnen werken.
Avondprogramma
Dezelfde avond vond bij Pakhuis de Zwijger een avondprogramma plaats over democratie en digitale tools: New Democracy #20: Beyond the Experiment. Ook bij dit event schoof gastspreker Miguel Arana Catania aan, alsmede Paola Huijding, Mellouki Cadat-Lampe, Matt Poelmans, Marian de Kleermaeker, en moderator Natasja van den Berg.
Het verslag over de middagbijeenkomst van D-CENT bij BZK is geschreven door Koos Steenbergen en Koujin Sabir van Binnenlandse Zaken.
Wil je meer informatie ontvangen, neem dan contact op met Anne de Zeeuw (anne@netdem.nl)
