Op donderdag 22 april 2021 organiseerde het Nederlandse netwerk van ‘Europe Direct’-centra (gelokaliseerd in bibliotheken en maatschappelijke organisaties) samen met Stichting Nieuwe Helden een online gesprek over de toekomst van Europese democratie. In de introductie sprak theatermaker Lucas De Man over de oorsprong van democratie. Want waar is de democratie eigenlijk begonnen? In onze schoolboeken leren we dat deze is begonnen in Athene, in het jaar 508 voor Christus. Maar we kunnen ook terug naar 3000 voor Christus, met de Codex van Hammurabi in Babylon, het huidige Irak. Of misschien kunnen we nog verder terug. Want democratie gaat eigenlijk over samenleven: hoe doen we dat? Elk mens wil gezien en gehoord worden. De vraag is hoe we dat organiseren. In de huidige tijd zijn veel mensen niet zo enthousiast over de democratie. Mensen denken dat democratie ingewikkeld is. Maar in essentie gaat democratie gewoon over de zoektocht hoe we met elkaar kunnen samenleven en hoe iedereen mee kan praten. De geschiedenis, maar ook recente initiatieven laten zien dat democratie altijd in beweging is en dat we steeds nieuwe manieren van samen leven vinden. Ook vandaag de dag kunnen we er op verschillende manieren invulling aan geven. Tijdens de online bijeenkomst werden zes manieren uitgelicht waarop mensen bezig zijn met democratische vernieuwing.
De zes facetten behoren allemaal tot democratie. Op 22 april werd duidelijk dat niemand het complete antwoord heeft. Maar dat we allemaal samen zoekend zijn. Zoek je mee? Hieronder lees je over de zes verschilmakers en hoe je bij hun initiatieven aan kan haken.
We kunnen naar een betere afspiegeling – Milka Yemane (The Dutch Squad)
Milka Yemane zet zich in voor betere politieke representatie van mensen met een niet-westerse migratieachtergrond. In het gesprek in de break-out sessie vertelde ze dat we in onze democratie naar een betere afspiegeling van de bevolking toe moeten. Zelf probeert ze dat te bereiken met haar initiatief The Dutch Squad. Samen met collega-politici van verschillende partijen op de linkerflank, werkt ze samen voor een betere afspiegeling in het parlement. Samen willen ze de kloof dichten tussen de witte gevestigde orde en de gemeenschap waar de vier vrouwen uit The Dutch Squad zelf vandaan komen. Dit willen zij voor elkaar krijgen door meer mensen van kleur in het parlement te krijgen, thematiek rondom een betere afspiegeling op de politieke agenda te zetten, en door zo veel mogelijk mensen uit zwarte gemeenschappen naar de stembus te krijgen.
Samen met de aanwezigen in de twee break out sessies bespraken we hoe een betere afspiegeling mogelijk kan worden gemaakt en wat Milka’s ideeën hierover zijn. Een mooi voorbeeld van The Dutch Squad zelf, is dat dit een missie is die politieke voorkeur overschrijdt. Alle leden van de Squad komen van een andere politieke partij en zien samenwerkingsmogelijkheden als iets wat niet afhankelijk is van politieke kleur. Mensen met een niet-westerse achtergrond zijn namelijk ook niet een homogene groep en dus is het belangrijk om vanuit alle politieke partijen afspiegeling na te streven.
Een middel dat is besproken als mogelijke oplossing, is positieve discriminatie. Dit zou een optie zijn om de status quo te veranderen en een stap te zetten naar een langer proces van verbetering. Deze maatregel is ook genomen om de positie van vrouwen te verbeteren en heeft kunnen leiden tot een zelfversterkend proces. Ook werd er gesproken over hoe niet alleen de Staten Generaal een middel zijn tot meer representatie in de politiek. Organisaties in het maatschappelijk middenveld, journalisten, schrijvers, opiniemakers et cetera zijn ook groepen die kunnen bijdragen aan het stimuleren van een betere representatie. Onze democratie speelt zich namelijk niet alleen af in de Tweede Kamer maar ook daarbuiten.
Neem een kijkje op het Instagram account van The Dutch Squad.
Democratie gebeurt tussen mensen – Tessa Sturkenboom (Buddy to Buddy)
Tessa Sturkenboom is naast raadslid in gemeente Utrecht en sport trainer ook coördinator bij de organisatie Buddy to Buddy waar ze matchingstrajecten begeleidt tussen nieuwkomers en Utrechtse inwoners op basis van gelijkwaardigheid en gemeenschappelijke interesses. De missie van Buddy to Buddy is om sociaal isolement te verminderen, gelijkwaardige en interculturele relaties te laten ontstaan en Nederlanders te betrekken bij opvang en integratie van nieuwkomers.
Tijdens de bijeenkomst ging Tessa met de deelnemers in gesprek hoe we elkaar van mens tot mens kunnen benaderen. Hierin is het belangrijk om open te staan voor de ander met zijn/haar/hun verhaal en achtergrond. Echt contact maken kost tijd en aandacht. Omdat niet iedereen evenveel wil of kan investeren, werd er gebrainstormd hoe de drempel verlaagd kan worden om met een nieuwkomer in contact te komen. Naast langere trajecten zou je bijvoorbeeld ook contact kunnen organiseren tijdens kortstondige ontmoetingen zoals ‘Human Libraries’. Tijdens Human Libraries lees je geen boeken, maar mensen die je in het dagelijks leven niet zo snel zou spreken. Door met elkaar in een open gesprek te gaan, kun je vooroordelen onderzoeken en tegengaan.
Er zijn ook veel mensen die wel liever kiezen voor een wat intensiever traject en het sluiten van vriendschappen. Via Buddy to Buddy geven mensen zich op om vier maanden gekoppeld te worden aan een nieuwkomer. Je spreekt dan in elk geval eens per week met elkaar af, ontmoet eens in de drie werken andere Buddy to Buddy groepjes en wordt in het proces begeleid tijdens intervisies met ervaringsdeskundigen.
Buddy to Buddy is op dit moment actief in zeven steden en groeit binnenkort uit naar zestien steden in Nederland.
Neem eens deel aan een (online) human library en kijk of je in jouw stad mee kan doen aan Buddy to Buddy.
We moeten veel meer betrokken kiezen – Pieter Sellies (Burgerberaden /Extinction Rebellion NL)
Pieter Sellies is actief bij verscheidene milieubewegingen, waaronder Extinction Rebellion. Een van de belangrijkste pijlers van deze beweging is het Burgerberaad. Het gaat daarbij om het betrekken van burgers bij besluitvorming over klimaatrechtvaardigheid. In Frankrijk (klimaat), Ierland (abortuswet) en IJsland (grondwet) zijn hiermee al succesvolle experimenten gedaan. Hoe gaan we er voor zorgen dat er ook zo’n beraad komt in Nederland? En hoe organiseren we hier een breed draagvlak voor?
Wat is de meerwaarde van burgers aan het woord laten? En hebben burgers voldoende kennis van zaken? Een relevante vraag aangezien die kennis in de politieke al vaak ontbreekt. Volgens Pieter Sellies gaat het juist om de wisselwerking tussen politiek en burgerraad. Als de politiek er niet uitkomt, laat dan de burger spreken. Een burgerberaad heeft de potentie radicale antwoorden aan te dragen. De politiek heeft andere belangen dan een burgerberaad. In een burgerberaad worden politieke verschillen niet benadrukt. Ongeacht voor welke partij je bent of de punten van die partij, kun je los naar de vraag kijken.
Welke vervolgstappen kun je zelf zetten? Om te beginnen kun je de petitie tekenen: Burgerberaadklimaat.nu. Dit zou het eerste officiële burgerberaad van dit jaar in Nederland moeten worden. Op zijn vraag hoe burgerinitiatieven breder gedragen zou kunnen worden in Nederland kreeg Pieter Sellies een aantal mooie voorbeelden vanuit poëzie en storytelling. Hij trekt daaruit de les dat je ook goed andere middelen in kunt zetten om de boodschap uit te dragen. Democratie kun je elke dag beoefenen, op school, op je werk. Een mooie, inspirerende gedachte!
Lucas De Man voegt in de reflectie op de sessie nog toe dat communicatie belangrijk is. Als voorbeeld haalt hij het thema pesten aan. Als pesten zich voordoet pak dat dan niet aan als losse incidenten. Maar zet in plaats daarvan de hele school bij elkaar om het bespreekbaar te maken. Hij verwijst naar een Deense documentaire waar een school het op die manier aanpakte. Het resultaat was dat iedereen zich veiliger voelde doordat iedereen erbij betrokken werd. Dat is wat een burgerberaad ook doet.
Teken de petitie Burgerberaadklimaat.nu en lees meer over Burgerberaden.
Fundamenten kunnen mee met de tijd – Lotte Houwing (Reclaim your face)
Lotte Houwing is beleidsadviseur bij Bits of Freedom, een toonaangevende digitale rechtenorganisatie die zich richt op privacy en vrijheid van online communicatie. Vanuit Bits of Freedom zet Lotte zich samen met andere organisaties in voor het Europees burgerinitiatief ‘Reclaim your face’ waarmee ze een miljoen handtekeningen van Europese burgers proberen op te halen om zo de Europese Commissie op te roepen om striktere regelgeving te formuleren rondom het gebruik van biometrische technologieën zoals gezichtsherkenning in de publieke ruimte.
Tijdens het gesprek werd duidelijk dat gezichtsherkenningstechnologie momenteel niet makkelijk te ontwijken is. Ook als je dat niet wil, laat je sporen achter. Zodra je ergens over straat loopt wordt er vanalles vastgelegd. Omdat je er niet voor kan kiezen om dan maar niet over straat te gaan, is het moeilijk om je hier in het dagelijks leven tegen te beschermen. Op grond van mensenrechten en Europese regelgeving zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is verzameling door middel van gezichtsherkenning in de publieke ruimte verboden, maar toch vindt het plaats op basis van uitzonderingen ‘onder bepaalde voorwaarden of nationale situaties’.
Dit leidt tot de vraag hoe je grondrechten kan updaten naar de huidige digitale samenleving? Lotte legde uit dat we moeten oppassen met het aanpassen van wetgeving aan nieuwe technologie. De hoogst geregelde wetgeving is Europese wetgeving. Het Europees handvest van grondrechten is bijvoorbeeld vrij abstract in wat onze fundamentele rechten zijn en dat is maar goed ook. Het zijn namelijk de voorwaarden wanneer er inbreuk op mag worden gemaakt die de grondrechten in gevaar brengen. Deze aanvullende voorwaarden kunnen wel geupdate worden op basis van de waarden die wij als samenleving belangrijk vinden. Hierin hebben we allemaal een rol om ons te laten horen en regelgeving beter te laten aansluiten op onze waarden.
Onderteken de ‘Reclaim your face’ pettitie of een van de andere Europese burgerinitiatieven.
Democratie kan van kinds af aan – Bram Eidhof (bureau Common Ground)
Bram Eidhof is oprichter van bureau Common Ground. Hier ontwikkelt hij methodes voor bottom-up leren en beleid en ontwerpt hij samen met scholen programma’s om burgerschap en democratie een stevige plek in het onderwijs te geven.
Tijdens de bijeenkomst besprak Bram met de deelnemers wat we kinderen kunnen leren als het gaat over goed samenleven in een democratie en hoe scholen bereikt kunnen worden om een adequaat lesaanbod aan de man te brengen?
Wat naar boven kwam is dat op sommige scholen leerkrachten zichzelf organiseren om met collega’s democratisch werken in de praktijk te brengen. Het wordt namelijk makkelijk om iets uit te dragen als je het eerst zelf uitprobeert. Het kind staat centraal, maar leerkrachten en ouders spelen een cruciale rol als het gaat over het ontwikkelen van denkbeelden over democratie.
Zo benadrukten velen de waarde van de dialoog. De bloeiende debatwedstrijden werd gezien als een doorn in het democratische oog. Deze wedstrijden gaan namelijk niet om het gesprek, maar het winnen van het debat. Democratie gaat echter ook over luisteren. Over de onzekerheid, de kans er naast te zitten en dit te durven tonen.
Kortom, actief zijn in en leren over democratie moet van kinds af aan. Het vak burgerschap is een eerste stap. Maar alle mensen om kinderen en jongeren heen, kunnen een ondersteunende rol vervullen. Verschillen of conflicten benoemen is zeker nodig. We hoeven niet bang te zijn voor ruzie maar de kracht van de dialoog werd meer benadrukt.
Heb je zelf interesse om burgerschapsonderwijs in de praktijk te brengen? Download dan gratis het Handboek Burgerschapsonderwijs.
Er is meer dan de mens alleen – Katy Olivia van Tergouw (Stop Ecocide)
Katy Olivia van Tergouw, directeur Nederland van Stop Ecocide, zet zich in om het schaden van de aarde en ecosystemen wettelijk te laten erkennen als een internationale misdaad. Tijdens de break-out sessie ging ze in op de vraag: ‘Wat kunnen we doen om niet-menselijke wezens en toekomstige generaties beter te beschermen?’ Een complexe vraag waar niet zo snel een passend antwoord op te geven is.
Want wat is precies Ecocide en waarom moet dit als een misdaad worden gezien? Voor niet iedereen in de sessies was dit meteen duidelijk. Na meer uitleg en verdieping door Katy was het voor de meeste van belang om met uitleg te starten op de basisschool. Leer kinderen van jongs af aan wat echt van waarde is in onze samenleving en leer ze dit vanuit het hart. Waar ligt de grens, leer ze kijken naar de ethiek en niet naar de marktwerking. Is ergens geld aan verdienen en rijk worden belangrijker dan ons ecosysteem? Nee toch! Leer ze om al jong in hun beslissingen de dieren, bomen en natuur ook mee te wegen. Zoals een van de deelnemers zei: “Ik behoor tot een stam en heb van huis uit meegekregen dat de vogels, bomen, planten etc. ook een stem hebben. Ik heb het altijd als normaal beschouwd om hen als heel belangrijk te beschouwen tot ik naar school toe ging, toen leerde ik opeens andere waarden en normen. Ik heb altijd gevoeld dat dit niet klopte”.
Door schade aan ons ecosysteem strafbaar te stellen, maken we duidelijk aan bedrijven dat ze hun activiteiten anders moeten gaan opzetten. Met als doel om een de wereld duurzamer te maken.
Kijk op de website van Stop Ecocide hoe je mee kunt doen.
Afbeelding: groepsfoto van sprekers en moderatoren op 22 april.
