In kader van het eerste online participatie traject op Europees niveau, de Conferentie over de Toekomst van Europa, deed Netwerk Democratie’s stagiair Lisanne van der Lelij onderzoek naar de voorwaarden voor democratische burgerconsultaties met behulp van digitale tools.
In deze blog vatten we de conclusies van haar onderzoek samen zodat deze kunnen worden gebruikt om het democratisch gehalte van online consultaties te vergroten.
Om online burgerconsultaties democratischer te maken, moet er worden gekeken naar de volgende punten: deliberatieve besluitvorming, meerderheidsprincipes en consensus, en politieke gelijkheid.
Deliberatieve besluitvorming
Digitale tools die een deliberatieve besluitvorming kunnen ondersteunen zijn: online forums en debatplatformen waar zowel interactie tussen burgers mogelijk is, als interactie tussen burger en bestuurder. Binnen een dergelijke burgerconsultatie moet aan vier voorwaarden worden voldaan om een deliberatief proces mogelijk te maken. Een maatregel die deze voorwaarden zal ondersteunen is om een overkoepelende structuur aan te brengen binnen soortgelijke consultaties. Door een vaste structuur te gebruiken, worden de onderstaande vier voorwaarden bevorderd:
1. Verantwoording afleggen
Voor de besluiten die worden genomen over de structuur van online burgerconsultaties en de besluiten die tijdens de consultaties worden genomen, geldt dat er verantwoording moet worden afgelegd waarom deze keuzes worden gemaakt. Dit geldt zowel voor burgers, als voor overheden en politieke vertegenwoordigers.
2. Toegankelijkheid
Discussies over de structuur en verloop van een online burgerconsultatie moeten op begrijpelijke wijze plaatsvinden in de publieke sfeer, zodat deze toegankelijk is voor burgers. Dit geldt ook voor discussie tijdens offline bijeenkomsten die parallel aan een online platform plaatsvinden.
3. Bindende gevolgen
Een online burgerconsultatie dient de garantie te geven tot politieke gevolgen. Deze gevolgen worden vastgesteld voorafgaand aan de consultaties.
4. Dynamisch proces
De conclusies van een online burgerconsultatie zijn niet voor eeuwig en definitief, en dienen opnieuw te kunnen worden bediscussieerd. Daarnaast is het essentieel om te reflecteren op de gehouden consultaties.
Meerderheidsprincipes en consensus
Bij meerderheidsstemming en consensus zijn digitale tools met name bruikbaar voor adviserende burgerconsultaties. Bij een meerderheidsstemming kunnen online polls en stemfuncties worden gebruikt. Voor consensus bestaat er bijvoorbeeld de tool, Pol.is, die verborgen consensus kan blootleggen.
Voor de keuze tussen het gebruik van een meerderheidsstemming en consensus binnen een online burgerconsultatie, kan worden gehanteerd of er beargumenteerd kan worden dat de minderheid wordt uitgesloten van de besluiten die uiteindelijk worden genomen of de adviezen die worden gegeven. Dit leidt tot het principe dat bij een complex en groot onderwerp consensus voorkeur heeft en bij een specifiek en afgebakend onderwerp een meerderheidsstemming voorkeur heeft.
Politieke gelijkheid
Digitale tools binnen een burgerconsultatie kunnen veel barrières wegnemen die een beleidsvorminng met zich meebrengt. Het is wel van belang om gebruik te maken van een hybride aanpak van online en offline evenementen, aangezien er grote verschillen bestaan in samenleving in de toegang tot en omgang met digitale middelen.
Daarnaast kan er worden gekozen voor gewogen loting van participanten om politieke gelijkheid binnen een burgerconsultatie te waarborgen. De consultaties op basis van loting moeten echter wel zijn ingebed binnen een breder democratisch proces waar iedere burger toegang tot heeft.
In de afbeelding hieronder zijn de democratische voorwaarden voor een online burgerconsultatie visueel samengevat:
Download hier het complete stageonderzoek van Lisanne van der Lelij
Beeld: EP-120090L Marc DOSSMANN, Copyright © European Union 2021 – Source : EP
