Netwerk Democratie bezocht de OGP Summit in Mexico stad voor drie inspirerende dagen vol met gedeelde kennis en ervaringen op het gebied van Open Overheid, transparantie en toegang tot informatie.
Netwerk Democratie bezocht de Open Government Partnership Summit die van 27 – 29 oktober 2015 plaatsvond in Mexico. Tijdens deze summit kwamen zo’n 1000 Civil Society activisten, academici, multinationale organisaties, politici en ambtenaren samen om kennis en ervaring uit te wisselen die in de afgelopen periode is opgedaan rondom de OGP.
De OGP werd in 2011 door acht landen geïnitieerd. Inmiddels hebben 67 landen zich aangesloten. Op de OGP-website is meer informatie te vinden over alle deelnemende landen, de nationale actieplannen en de fase waarin de verschillende landen zich bevinden in relatie tot het OGP proces.
Nederland en de OGP
Nederland nam in 2012 deel aan de OGP op initiatief van Arjen El Fassed en lanceerde in 2013 haar eerste OGP plan. In dit plan staat onder meer centraal het:
• stimuleren van het gebruik van open data;
• uitbreiding van de mogelijkheden om via internet burgers om hun mening te vragen;
• makkelijker maken voor burgers om overheidsinformatie te vinden en in te zien (bron).
De plannen uit 2013 zijn in 2014 geëvalueerd, en binnenkort verschijnt er een nieuw evaluatierapport. Het Nederlandse actieplan wordt momenteel vernieuwd, de huidige acties en plannen worden herzien en geherformuleerd. Er is een consultatieronde geweest waarin Netwerk Democratie actiepunten heeft aangedragen (lees het verslag hier). Daarnaast is Netwerk Democratie betrokken geweest bij het opstellen van een Manifest dat door een maatschappelijke coalitie voor open overheid is aangeboden.
Nederland scoort betrekkelijk laag volgens de OGP-standaard, er zijn slechts twee van de vijf stappen gezet: informeren over de OGP en het consulteren. Dit in tegenstelling tot landen als Kroatië, Roemenië en Chili aldus de organisatie. De OGP is er namelijk op gericht om civil society organisaties actief te betrekken bij openheid van informatie, samen te werken en zelfs te empoweren om volwaardige toegang tot informatie te krijgen en deze te gebruiken om de overheid kritisch ter verantwoording te kunnen roepen. Bekijk ook deze video ‘How is OGP delivering for Civil Society?‘.
Er is behoefte aan leiderschap in de landen zelf: mensen die het op zich nemen om ervoor te zorgen dat de plannen ook echt geïmplementeerd worden en door een breder publiek worden gedragen.
De urgentie om tot een volwaardig actieplan te komen in landen als Kroatië, Georgië en Mexico ligt natuurlijk iets anders dan in Nederland. De civil society is in deze landen is zeer beperkt. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland. Daarnaast zijn er verschillende landen in de regio die niet eens een ‘Freedom of Information Law’ (Wet openbaarheid van bestuur– Wob) hebben. Veel deelnemers uit Latijns-Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse landen lopen daarom met buttons en stickers rond waarmee ze pleiten voor de invoering van deze wet. Ook wordt met deze actie aandacht gevestigd op de 43 studenten die in Mexico zijn vermoord en de 26,000 mensen die vermist zijn. Voor nabestaanden is het onmogelijk om toegang tot informatie te krijgen over het lot van hun familie en vrienden. Ondanks dat zijn de Mexicaanse deelnemers doorgaans positief over de OGP en hebben ze goede hoop dat in de toekomst de OGP een rol kan spelen in de bescherming van mensenrechten in Mexico.
De successen van de OGP moeten zeker vanuit een kritisch perspectief bekeken worden. Niet alleen omdat het belangrijk is om te weten vanuit welk perspectief de successen gemeten worden. Maar ook omdat de opbrengsten tot op heden nog zeer bescheiden zijn. In veel landen is de OGP voornamelijk een papieren commitment. De National Action Plans (NAP’s) zijn mooi maar in de praktijk krijgen ze nog weinig betekenis. Er is behoefte aan leiderschap in de landen zelf: mensen die het op zich nemen om ervoor te zorgen dat de plannen ook echt geïmplementeerd worden en door een breder publiek worden gedragen.
Civil Society Day
De eerste dag van de driedaagse Summit was exclusief georganiseerd voor Civil Society organisaties. Paul Maassen, OGP director Civil Society engagement, opende de dag met een speech waarin hij aangaf dat in ieder land ter wereld problemen zijn rondom openheid van de overheid. Openheid van de overheid is niet een typisch noordelijk of zuiderlijk probleem. Het is een probleem dat in elk land ter wereld voorkomt De samenwerking binnen de OGP is daarom ook in gezamenlijkheid.
De Summit was een groot event met meer dan 1000 deelnemers en alleen de eerste dag al een keuze uit 36 verschillende workshops, allen georganiseerd vanuit civil society deelnemers. Op de eerste dag lopen de onderwerpen uiteen van ‘open contracting’, ‘hacking political corruption’ tot openheid rondom wetgevingsprocessen, en het ontwikkelen van tools voor open overheid. Een interessante mix aan meer technisch georiënteerde en politiek ingestoken workshops.
Een opvallend initiatief is bijvoorbeeld van Sunlight Foundation die aantal interessante online tools hebben ontworpen om financiering van politieke campagnes in kaart te brengen. Aangezien er geen open data beschikbaar is, hebben ze creatieve manieren ontwikkelt om deze informatie toch verkrijgen. Zo ontwikkelden ze ‘political party time’ om fundraising feestjes, georganiseerd door lobbyisten, te monitoren; wie organiseert het, hoeveel betalen mensen om erbij te zijn en wie zijn de bezoekers? De benodigde informatie kregen ze o.a. door informatie te crowdsourcen onder lobbyisten en journalisten.
Via een andere tool ‘Who Votes Dirty’ leggen ze verbanden tussen financiering van politieke campagnes en stemgedrag van politici. Deze website is een typische ‘blaming and shaming’ website waar politici die omkoopbaar zijn als ‘villains’ worden neergezet.
Ook in andere landen zijn verschillende vergelijkbare monitor tools die erop gericht zijn (informele) netwerken inzichtelijk te maken (Cargografia en een overzichtspagina), informatie over overheidscontracten openbaar te maken (bijv. Tender Monitor in Georgia). Netwerk Democratie werkt op dit moment aan Transparant Nederland, een website waar netwerken van publieke en private bestuurders inzichtelijk gemaakt worden. Deze website zal januari 2016 online gaan.
Veel van deze website draaien op informatie die via crowdsourcen of open data beschikbaar is. Een groot deel van deze informatie is op het internet te vinden, zoals bijvoorbeeld via parlement.nl. De kracht van deze tools is dat het de informatie bij elkaar brengt en visualiseert, waardoor het voor een breed publiek inzichtelijk is op welke manieren de bestuurlijke elite wordt beïnvloed of invloed uitoefent.
Later die dag organiseerde Restless Development, een Britse ontwikkelingsorganisatie, en IDEA een workshop over de rol van jongeren in het ter verantwoording roepen van de politiek. Deze workshop, en het werk van deze organisaties, sluit aan bij ons Emotive project ‘Youth influencing the Policy Agenda’.
De genoemde organisaties zetten zich in om de stem van jongeren nadrukkelijk zichtbaarder te maken in het politieke proces (zie bijv. deze video), maar ook in de OGP. Immers, 50% van de wereldbevolking is jonger dan 30 jaar. Veel jongeren wereldwijd bevinden zich in een gemarginaliseerde en kwetsbare positie. Het is belangrijk om jongeren bij dit soort processen te betrekken, want jongeren maken een substantieel deel uit van de wereldbevolking.
De aanwezigen gaven aan op zoek te zijn naar manieren voor jongeren om eigen data te generen zodat jongeren zelf ook een substantiële bijdrage kunnen leveren aan het discours over de positie van jongeren. Daarnaast streven ze ernaar om betere toegang tot overheidsinformatie te krijgen die relevant is voor jongeren. In dit panel, maar ook in verschillende andere panelsessies wordt het punt van inclusiviteit meerdere malen belicht. Want de inclusie van specifieke groepen in de samenleving is een onderwerp wat ook binnen de OGP onderbelicht is.
De OGP Summit
De volgende twee dagen zijn de officiële Open Government Partnership Global Summit dagen. De officiële opening vindt plaats in Palacia de Bella Artes waar de nationale delegaties aanwezig zijn, en sprekers als de Mexicaanse minister president, Samantha Power (US vertegenwoordiger bij de VN) en Helen Clark (voormalig minister president Australië en administrator of the UNDP).
Ook Samantha Power is vrij sceptisch over de impact die de OGP heeft gehad:
Powers benadrukt dat civil society en overheden beter moeten samenwerken om deze uitdagingen aan te gaan, door bijvoorbeeld te werken aan een bredere bekendheid met de OGP en de nationale actieplannen in de landen zelf. Zolang er te weinig bekendheid is ten aanzien van de OGP zal de impact beperkt blijven.
In de verschillende workshops tijdens wordt dit punt vanuit verschillende oogpunten beschouwd. Zo claimt Robert Brjarnason van Better Reyjavik dat de logica van de open source beweging beter moet worden toegepast op kennisontwikkeling rondom de OGP. Op deze manier ontstaat er een hoge mate van competitie is waar tegelijkertijd informatie vrij gedeeld wordt zodat er zich een ‘race to the top’ ontwikkeld om software zo optimaal mogelijk te maken. Zelf commerciële bedrijven zoals Microsoft zijn afhankelijk van open source software.
Transparency International heeft een aanzet gedaan om tot internationale lobby standaarden te komen. Ze geven daarbij zelf aan dat we uiteraard niet in de gelegenheid zijn om lobby volledig transparant te maken, maar daar waar misstanden zijn moeten we dit aanpakken. Juist daarom moet lobby gereguleerd worden, aldus Daniel Freund. Professionele lobbyisten hebben toegang tot informatie en netwerken waar belangrijke besluiten worden genomen. Deze internationale lobby standaard voorziet in regels die het mogelijk moet maken om burgers en belangengroepen die nu buitengesloten worden uit deze achterstandspositie te halen.
Netwerk Democratie houdt zich ook met deze thematiek bezig met volgdewet.nl. Binnenkort komt er een nieuwe versie van de website in samenwerking met ARGU. Op de nieuwe versie van de site wordt het mogelijk om wetgevingsprocessen te volgen, maar ook om een discussie te voeren over de inhoud en het doel van de betreffende wet.
Een ander interessant initiatief dat werd gepresenteerd was Code for All. Code for All bouwt communities rondom open data. Hierdoor wordt er een brug geslagen tussen het top down werk van OGP om toegang te krijgen tot overheidsinformatie, en het bottom up belang van deze informatie voor communities. Zo wordt civic tech in de Carriben ingezet voor de landbouw, en zijn er in Duitsland ruim 20 code communities. Uitgangspunt van dit initiatief is dat er vanuit ‘issues’ wordt gewerkt die van belang zijn voor de gemeenschap, en vervolgens wordt gekeken hoe open data hierin gebruikt kan worden om tot een oplossing te komen. Deze initiatieven zijn zeer inspirerend en kunnen zeker bijdragen aan het bekend maken van de OGP bij een breder publiek.
Het waren drie inspirerende, volle dagen waarin veel kennis en kunde is uitgewisseld. Voor Netwerk Democratie een belangrijke manier om verder te bouwen aan een internationaal netwerk van organisaties die zich met vergelijkbare zaken/onderwerpen bezighouden. Het diende zich uitstekend om inspiratie op te doen, nieuwe ideeën te ontwikkelen en input te krijgen ter aanvulling op het Nederlandse nationale actieplan.
Binnenkort start de internetconsultatie-ronde voor het Nederlandse actieplan. Houdt onze sociale media in de gaten, we zullen de informatie delen zodra de consultatie van start gaat. Iedereen die zich bezighoudt (of bezig wil houden) met open overheidsinformatie, transparantie en accountability kan straks input leveren op het Nederlandse actieplan.
