In de kenniskring van de Provinciedeals gaan verschillende gemeenten aan de slag met digitale participatie. Sommigen werken voor het eerst met een online participatietool. Een belangrijke vraag is welk vraagstuk je kiest voor je pilot project. We noemen een paar punten om over na te denken: bestuurlijke opgave, de wens van burgers en waar problemen liggen
Het noodzakelijke met het aangename verenigen
Lokale overheden staan voor twee grote opgaven waarin participatie aan bod komt: de aankomende Omgevingswet en de Regionale Energiestrategieën (RES’en). Voor beide heeft de wetgever burgerparticipatie als een belangrijke pijler aangewezen. Het ligt dan ook voor de hand om een digitaal participatieproject binnen een van deze bestuurlijke opgaven vorm te geven. In de kenniskring Zuid-Holland kozen meerdere gemeenten dit als uitgangspunt voor hun pilotproject. Binnen de regels staat het lokale overheden vrij om zelf invulling te geven aan hun participatieprocessen. Wel kunnen we natuurlijk van elkaar leren. Voor zowel de RES’en als de Omgevingswet zijn er daarom platforms ingericht voor kennisdeling. Op energieparticipatie.nl is een leeromgeving ingericht voor participatie bij duurzame energieopwekking. Het biedt informatie, praktijkvoorbeelden en een overzicht van mogelijke werkvormen. Op de site aandeslagmetdeomgevingswet.nl is een aparte omgeving ingericht voor participatie in de Omgevingswet. Hier wordt bijvoorbeeld een overzicht geboden van participatiemogelijkheden per fase van het omgevingsproces: beleidsontwikkeling, beleidsdoorwerking, uitvoering en terugkoppeling. Daarnaast worden er webcolleges en praktische hulpmiddelen geboden.
Ook op dit platform zullen we lessen delen hoe gemeenten in de Provinciedeals instrumenten zoals OpenStad en Consul inzetten voor de RES of herinrichting vraagstukken.
Wat willen burgers?
Hoewel het voor de hand ligt het noodzakelijke met het aangename te verenigen, kan de invulling van het pilot project ook van een heel andere kant aangevlogen worden. Waarin wil de burger in participeren? In plaats van te kijken naar waar de behoefte van de overheid ligt, kan ook worden gedacht vanuit de burger. Waar willen inwoners inspraak op? In elke gemeente zijn wel onderwerpen die de gemoederen lokaal bezig houden. Het gaat dan om onderwerpen waarover burgers van zich laten horen ook zonder participatieproces. Hier zijn burgers al actief en hebben zichzelf georganiseerd. Een digitaal participatieproces waarin elk perspectief gelijkwaardig zichtbaar wordt, leent zich goed voor concrete onderwerpen waar verschillende stakeholders bij betrokken zijn. Het kan een heel interessant participatieproces opleveren om met name deze betrokkenen uit te nodigen om hun ideeën met elkaar en de gemeente te delen. Het is niet altijd nodig om met ‘iedereen’ in gesprek te gaan. Daarnaast kan een participatieproces met bepaalde stakeholders rondom een concreet vraagstuk juist een goede opmaat zijn om vervolgens een grotere groep inwoners online te betrekken.
Dilemma’s voorleggen
In de eerste sessie van de Leerkring Zuid-Holland stelde een van de deelnemende gemeenten voor om dilemma’s te nemen als pilot project. Bij de omgevingsvisie moeten besluiten genomen worden die dilemma’s zullen opleveren doordat het bij herinrichting op bepaalde vlakken flink zal gaan wringen. Dan is het interessant om dat aan inwoners voor te leggen, maar is het wel slim om zo’n gevoelige kwestie als participatie vraagstuk te nemen?
Programma manager en digitale participatie expert May-Britt Jansen reageerde hierop enthousiast. Ze gaf aan dat bij digitale participatie burgers te weinig worden betrokken bij dilemma’s. Terwijl het juist heel interessant zou zijn om de dilemma’s helder te krijgen en de verschillende consequenties te schetsen. Burgers kunnen dan meepraten over wat hun voorkeur heeft en beter inzicht krijgen in wat het voor hen betekent. Of ze zouden kunnen worden toegeleid naar het maken van keuzes. Vervolgens kan dat worden meegenomen in de besluitvorming. Dilemma’s worden veel te weinig zichtbaar gemaakt, aldus Jansen.
Update uit de Provincidedeals Digitale Democratie.
Beeld: Still uit de video van Democratie in Actie over digitale participatie.
